Chùa Tiêu Dao, tinh hoa của làng gốm Bát Tràng
Nằm giữa làng gốm Bát Tràng 700 năm tuổi, nhờ vào bàn tay điệu nghệ của những nghệ nhân nơi đây, chùa Tiêu Dao đã trở thành “bảo tàng” lưu giữ tinh hoa làng nghề truyền thống qua những tác phẩm gốm sứ độc bản.
Chùa Tiêu Dao, tên Hán Việt là Tiêu Độ Dao, nằm ở thôn Giang Cao, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Chùa được xây dựng từ thời nhà Trần (1226-1400) và từng là nơi nuôi giấu cán bộ cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Trải qua nhiều thăng trầm và biến cố, nhiều kiến trúc của chùa không còn nguyên vẹn.
Đến năm 2013, khi về trụ trì chùa, sư thầy Thích Bảo Đức đã có ý tưởng đưa những tinh hoa của làng gốm vào kiến trúc tâm linh, tạo nên bản sắc văn hóa riêng cho ngôi chùa. Hiện chùa có diện tích khoảng 8.300 m2, lưu giữ gần 80 pho tượng gốm sứ, ngoài ra còn có các bức tranh tường, họa tiết trang trí, tiểu cảnh tái hiện lại cảnh sinh hoạt của các cao nhân đắc đạo.
Từ ngoài nhìn vào, chùa Tiêu Dao đã mang đến ấn tượng khác biệt rõ nét khi cổng tam quan được phủ gốm, phần mái cổng là gốm nung mộc đỏ. Các chi tiết trang trí cột cổng được ghép tỉ mỉ từ hàng nghìn mảnh gốm nhỏ, đặc biệt là 2 bức phù điêu hình lân bay lượn trên mây. Tên chùa và những câu đối trên cột cổng cũng được ghép từ những mảnh gốm màu chàm. Đặc biệt là hai chiếc bánh xe cầu nguyện kiểu Tây Tạng đặt ở hai bên cổng chính, được tạo tác tỉ mỉ từ những mảnh gốm nhỏ màu vàng, cam, xanh lá và đặt trên bàn xoay có thể xoay 180 độ. Những bức tượng gốm tạo hình các chú tiểu đứng đan xen hàng cây xanh dẫn vào sân chùa.
Qua cổng tam quan bước vào sân chùa, bao quanh là các cột trụ được trang trí với họa tiết rồng, mây, hoa, lá, bằng gốm sứ. Đứng dưới sân có thể quan sát toàn bộ các đầu đao mái chùa làm bằng gốm sứ, chạm khắc hình rồng đắp nổi, họa tiết hoa hướng dương bên dưới. Trong khuôn viên đặt những bức tượng rồng, kỳ lân, cá và những bức tượng lớn tái hiện cảnh sinh hoạt đời thường của các vị cao nhân, tất cả đều bằng gốm sứ.
Chính giữa sân nhìn lên là lối đi vào gian chính điện tòa Tam Bảo. Bức tranh theo phong cách Om mani (một câu thần chú trong Phật pháp Tây Tạng) được ghép từ những mảnh gốm sứ nhiều màu sắc là một trong những tác phẩm độc bản của chùa. Bức tranh có kích thước khoảng 2x2 m, đặt trên bậc thềm cũng được ốp bằng những mảnh gốm sứ màu xanh lục.
Tòa Tam Bảo được trang trí bằng các họa tiết làm từ gốm với ba màu chủ đạo xanh, đỏ và vàng. Những bậc thềm lên tòa tam bảo ghép từ mảnh gốm màu xanh lục bảo. Cánh cửa dẫn vào điện thờ trang trí họa tiết sen càng. Trên các cột trụ có tranh gốm hình cây tùng, cúc, trúc, mai… Đây đều là những họa tiết phổ biến trong kiến trúc Phật giáo Việt Nam. Đường viền tòa Tam Bảo được ghép từ những mảnh gốm nhỏ, 4 góc có 4 bức tượng Hộ Pháp đang giơ tay đỡ lấy.
Bên trong tòa tam bảo, gian ngoài có hai pho tượng Hộ pháp “độc nhất vô nhị” được chính tay nghệ nhân trong làng chế tác liền khối bằng gốm sứ. Mỗi bức tượng cao 2,5m và mất hơn 1 năm để hoàn thiện. Gian chính điện thờ Đức Phật Tổ Như Lai, hai bên thờ tượng Phật Chuẩn Đề. Điện thờ và sàn nhà cũng được ghép bằng những mảnh gốm tinh xảo.
Phía sau gian chính điện tòa Tam Bảo là Nhà thờ Tổ với bốn bức tượng rồng thời Lê đặt trên bậc thềm trước cửa. Chất liệu để trang trí Nhà thờ Tổ chủ yếu là sứ với tông màu chủ đạo cánh gián. Trong gian thờ có 9 pho tượng làm bằng gốm. Ở chính giữa điện thờ là tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông. Trên ban thờ có hai lọ bách phúc (lọ có hình trẻ em, tượng trưng cho điều phúc) cũng làm bằng gốm sứ được người dân làng nghề Bát Tràng cung tiến.
Bên trái tòa Tam Bảo là điện thờ Bà Chúa Sơn Trang, cạnh đó là hai gian thờ Thập Bát La Hán. Mỗi gian có 9 bức tượng được đặt trên nền bức tranh mây núi trải dài khắp 3 mặt phòng rộng khoảng 60m2. Tượng, tranh tường, đường viền bàn thờ (ảnh) đều được chế tác và ghép từ gốm sứ.
Bên ngoài các gian thờ là những cột trụ dọc hành lang được trang trí họa tiết gốm sứ màu xanh lam.
Việc đưa tinh hoa làng nghề gốm sứ vào nghệ thuật trang trí chùa chính là tâm huyết của người làng Giang Cao muốn đan quyện hai giá trị văn hóa làng nghề và phật giáo vào nhau trong một không gian thanh tịnh. Ngôi chùa là nơi tập hợp của hàng chục nghìn sản phẩm gốm có độ thẩm mỹ cao tạo nên sự độc đáo, trở thành “bảo tàng” có một không hai của làng nghề. Chùa Tiêu Dao nằm cách trung tâm TP Hà Nội khoảng hơn 10km, thích hợp để du khách kết hợp tham quan khi ghé thăm làng gốm Bát Tràng.
Bài & Ảnh: Hiếu Nguyễn Trần - Quỳnh Mai
CÓ THỂ BẠN SẼ THÍCH
