Dạo rừng thông Đà Lạt, tìm vị ngọt từ lòng đất
Giữa những ngày mưa nắng đan xen của cao nguyên Đà Lạt, khi tầng lá mục dưới rừng thông bắt đầu "thở", cũng là lúc mùa nấm dại vào độ rộ. Những tour hái nấm – một hình thức du lịch sinh thái mới mẻ – dần được du khách tìm đến không chỉ để tận hưởng không khí rừng mà còn để khám phá một thế giới ẩm thực ẩn mình dưới lớp đất mùn. Nhưng phía sau vẻ đẹp và sự hấp dẫn ấy, hành trình hái nấm cũng đòi hỏi sự hiểu biết, cẩn trọng và một thái độ tử tế với thiên nhiên.
Mỗi năm, từ giữa tháng 4 đến khoảng tháng 8, những cơn mưa đầu mùa âm thầm đánh thức đất rừng ở cao nguyên Lâm Viên. Lúc này, rừng thông quanh Đà Lạt – vốn yên tĩnh và xanh rì – bỗng trở thành một “vườn nấm” bí ẩn. Những chiếc nấm dại mọc lên lặng lẽ sau từng đêm ẩm, được đất mẹ nâng niu và nuôi dưỡng. Có loại tròn trịa như lòng bàn tay, loại nhỏ xíu như chiếc cúc áo, cũng có loại chỉ nhô nửa mũ khỏi mặt đất như muốn thử thách sự kiên nhẫn của người tìm.
Với du khách yêu thiên nhiên, đây là mùa lý tưởng để rời xa thành phố đông đúc, dấn thân vào rừng và thử trải nghiệm hái nấm – một hoạt động vừa mang tính khám phá, vừa là cuộc phiêu lưu vị giác đầy bất ngờ.
Rừng thông – căn bếp âm thầm của cao nguyên
Không cần đi quá xa khỏi trung tâm thành phố, chỉ quanh Cầu Đất, đèo Prenn, thung lũng Vàng hay con đường dẫn vào Thiền viện Trúc Lâm, đã có thể tìm thấy những cánh rừng thông nguyên sinh – nơi nấm mọc nhiều nhất vào mùa mưa. Độ ẩm cao, ánh sáng rừng loang lổ, lớp đất mục tơi xốp và tán thông thưa chính là điều kiện sống lý tưởng cho hàng chục loài nấm rừng bản địa.
Trong số đó, có nhiều loài nấm ăn được, đã quen thuộc với người dân địa phương. Nấm trứng gà (Amanita sp., A. rubromarginata, A. princes,...)nấm có màu trắng ngà hoặc có màu vàng đến đỏ đặc trưng mọc rải rác sau mưa, mềm, thơm và ngọt hậu – thường được dùng để nấu cháo hoặc xào với rau rừng. Nấm gan (họ Boletaceae, bao gồm các chi ‘nấm gan’ ăn được như Retiboletus sp., Rugiboletus sp.,...) với các tông màu từ vàng đến nâu sậm, tím,... rất được ưa chuộng. Một số loài khác như nấm sữa (Lactarius sp., Lactifluus sp.,...) có màu cam-nâu đặc trưng, hay nấm dẻ/nấm xốp (Russula sp.) có nhiều màu sắc sặc sỡ như tím, đỏ, xanh lá (những loài có thể ăn được),... hoặc nấm san hô (Ramaria sp.) hình dáng như những cụm san hô,... nếu biết cách nhận diện đúng – nấm có thể trở thành nguyên liệu cho bữa ăn núi rừng thơm lừng.
Tuy nhiên, chính sự phong phú ấy cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Một số loài nấm có hình dáng gần giống nấm ăn được nhưng lại chứa độc tố mạnh như nấm tán trắng (Amanita virgineoides),... Chỉ cần một sự nhầm lẫn nhỏ, hậu quả có thể nghiêm trọng, từ đau bụng, nôn mửa đến ảnh hưởng gan, thận, thậm chí nguy hiểm tính mạng.
Khi hái nấm trở thành hành trình du lịch sinh thái
Từ sau năm 2020, đặc biệt trong bối cảnh du lịch hậu đại dịch chú trọng hơn đến sự riêng tư và trải nghiệm gắn với thiên nhiên, các tour hái nấm tại Đà Lạt bắt đầu nở rộ. Tuy chưa phổ biến rộng rãi như các tour canh tác nông sản hay dã ngoại ở vườn dâu, nhưng hái nấm mang đến một màu sắc rất riêng – gần gũi, sâu sắc và đòi hỏi sự tương tác thực sự với môi trường sống.
Những tour này thường được tổ chức bởi các nhóm hướng dẫn viên có kiến thức về nấm học hoặc sinh thái địa phương. Hành trình kéo dài nửa ngày đến một ngày, bắt đầu vào sáng sớm khi mặt đất còn ướt sương, độ ẩm chưa bị ánh nắng làm khô. Mỗi người tham gia được phát một túi vải nhỏ, dao cắt, và được hướng dẫn cách quan sát – từ màu sắc, hình dáng, mùi hương cho đến môi trường mọc – để nhận biết nấm an toàn.
Người hướng dẫn còn kể cho du khách nghe những giai thoại về nấm, ví dụ như nấm mối thường mọc theo đường đi của mối dưới lòng đất; hay nấm trứng ngày xưa từng được xem là món đặc sản hoàng gia, vì rất khó hái đúng lúc chín tới. Sự dẫn dắt nhẹ nhàng, kết hợp giữa thông tin sinh học và cảm nhận tự nhiên, biến hành trình hái nấm trở thành một cuộc dạo chơi giàu tri thức và cảm xúc.
Vị rừng trong bữa ăn dã ngoại
Không phải tour hái nấm nào cũng kết thúc bằng bữa ăn, nhưng nếu có, đó chắc chắn là phần thưởng đáng nhớ. Một số nhóm tổ chức buổi picnic nhỏ ngay trong rừng hoặc ở chân thác Tàm Thàm – nơi có suối mát, không khí trong lành và khoảng đất đủ bằng phẳng để nhóm lửa. Nấm sau khi được phân loại, kiểm tra kỹ sẽ được sơ chế tại chỗ, chế biến thành các món đơn giản như nấm xào bơ, nấm nướng muối ớt hay cháo nấm rau rừng.
Mùi thơm của nấm khi chín lan khắp rừng, quyện trong làn khói mỏng bốc lên giữa những thân cây ẩm rêu. Giữa thiên nhiên hoang sơ, hương vị của nấm dường như cũng đậm đà hơn – không chỉ bởi độ tươi, mà còn vì cảm giác tự tay thu hoạch, chế biến và thưởng thức món ăn mình góp sức tạo nên.
Sự cẩn trọng cần thiết
Tuy mang lại trải nghiệm thú vị, việc hái nấm trong rừng luôn cần một thái độ thận trọng và trách nhiệm. Một số quy tắc cơ bản thường được khuyến cáo: không hái nấm khi không chắc chắn về đặc điểm an toàn; không nhổ cả gốc để nấm có thể mọc lại; không hái quá nhiều gây xáo trộn hệ sinh thái. Cần nhớ rằng, nấm trong rừng không chỉ phục vụ con người, mà còn là nguồn thức ăn và nơi trú ngụ của nhiều loài côn trùng, động vật nhỏ.
Du khách cũng được khuyến cáo chỉ nên tham gia tour hái nấm khi có người hướng dẫn có chuyên môn đi kèm. Tuyệt đối không tự ý hái nấm lạ và mang về sử dụng. Việc nhận diện nấm độc không thể dựa vào màu sắc hay cảm quan đơn thuần mà đòi hỏi hiểu biết sâu về hệ thực vật.
Trong một thế giới du lịch ngày càng hướng đến những giá trị chậm, sâu và gần gũi với thiên nhiên, hoạt động hái nấm tại Đà Lạt là lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn rời khỏi những quán cà phê đông đúc hay khung hình rập khuôn. Đó là cuộc gặp gỡ với rừng, với đất, với những sinh vật nhỏ bé nhưng bền bỉ. Và trên hết, là dịp để lắng lại giữa thiên nhiên, trong một mùa nấm chỉ kéo dài vài tháng, nhưng đủ để để lại dư vị dài lâu trong ký ức người đi.
CÓ THỂ BẠN SẼ THÍCH
