Lớp học làm lồng đèn: Giữ linh hồn phố cổ Hội An trường tồn và toả sáng
Giữa lòng phố cổ, những chiếc đèn lồng rực rỡ ánh sáng không đơn thuần là vật trang trí mà như một mảnh linh hồn tạo nên nét hoài niệm đặc trưng của Hội An. Và trong dòng chảy ào ạt của hiện đại hóa, những lớp học làm lồng đèn ở Hội An vẫn âm thầm giữ gìn cho mảnh linh hồn ấy trường tồn và tỏa sáng.
Tôi đến Hội An vào một ngày mưa tầm tã, làn hơi nước xám xịt phủ lên những con đường từng nhộn nhịp một nét u buồn khó tả. Giữa khung cảnh hiu quạnh ấy, một góc đường sáng rực ánh đèn lồng như thể mọi sức sống tập trung hiện diện ở đó.
Bước vào Tiếng Vọng Phố, tôi ngỡ tưởng nơi này sẽ được phủ lên lớp vải trầm mặc của thời gian, tĩnh lặng và cổ kính. Nhưng trái ngược lại, không gian quán được thắp sáng bởi hàng trăm chiếc đèn lồng đủ sắc màu và hình dáng, treo lơ lửng từ trần xuống đến từng góc nhỏ. Mỗi chiếc đèn lồng như một giọt thời gian lặng lẽ, thắp lên hồn phố cổ giữa thực tại, khiến người ta thấy lòng mình nhẹ như dòng nước mưa mùa hạ, trôi về Hội An của những mùa trăng xa.
Từ thế kỷ 16 - 17, khi thương cảng Hội An bước vào thời kỳ hưng thịnh, lồng đèn được du nhập từ Nhật Bản và Trung Hoa rồi nhanh chóng được người Việt bản địa cải biến, sáng tạo thành một sản phẩm mang dấu ấn riêng biệt. Từ đó, lồng đèn không chỉ hiện diện trong những dịp lễ Tết, mà còn trở thành biểu tượng gắn liền với nhịp sống thường nhật của đô thị cổ này.
Qua thời gian, những chiếc lồng đèn Hội An dần mang trong mình nhiều tầng lớp ý nghĩa: vừa là vật trang trí, vừa thể hiện sự sung túc, may mắn, và sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, tổ tiên. Lồng đèn truyền thống được làm thủ công hoàn toàn bằng tay, từ khung tre uốn cong, kết cấu chắc chắn, đến lớp vải lụa rực rỡ nhiều màu sắc, tất cả đều phản ánh sự tinh tế, khéo léo và sáng tạo của người thợ Hội An. Hình dáng lồng đèn đa dạng từ bát giác, hình trụ, củ tỏi đến hình hoa sen, mỗi kiểu dáng lại hàm chứa một triết lý riêng, mang thông điệp về sự viên mãn, hài hòa và trường tồn.
Tồn tại giữa lòng phố cổ qua 3 thế hệ, từ một chiếc quán nhỏ chuyên bán đèn lồng, Tiếng Vọng Phố đã trở thành nơi giữ hồn phố cổ với mô hình lớp học làm đèn lồng thủ công. Ra đời từ gần chục năm trước và duy trì đến hiện tại qua những biến động của thời gian, ngày nay, lớp học làm đèn lồng tại quán ngày càng thu hút nhiều du khách trong nước và quốc tế tham gia.
Dưới không gian ngập tràn những chiếc đèn lồng, ánh sáng vàng ấm hắt qua lớp vải lụa, rọi lên những chiếc bàn tre nhỏ bày hàng loạt dụng cụ thủ công như tre, kéo, chỉ, keo… Tôi ngồi trên chiếc ghế nhỏ, lắng nghe nhân viên phổ cập một số thông tin về đèn lồng Hội An để hiểu hơn về giá trị truyền thống và vẻ đẹp văn hoá ẩn chứa trong chiếc đèn lồng - vật dụng được nhiều người cho rằng đã thuộc về quá khứ. Sau khi được giới thiệu sơ lược về những kiểu dáng lồng đèn, tôi lựa chọn loại mình yêu thích nhất và bắt tay vào làm sản phẩm.
Nói là thủ công nhưng bạn sẽ không phải làm tất cả các công đoạn từ đầu đến cuối, một số chi tiết sẽ được những người thợ tại xưởng chế tác sẵn để giảm bớt thời gian làm xuống còn 1 - 3 tiếng, phù hợp với lịch trình của du khách. Tôi được hướng dẫn chọn ra 12 nan tre được vót, đục lỗ sẵn và luồn sợi dây kẽm qua các lỗ trên và dưới, sau đó uốn cong bằng lực tay và đặt các nan tre vào khuôn định hình 2 đầu để tạo thành khung của một chiếc đèn lồng.
Để cố định khung, tôi cần luồn sợi chỉ vào từng nan tre và thắt nút, tạo khoảng cách đều giữa các nan tre và siết chặt lại. Tôi được chọn 4 mảnh vải bất kỳ để dán lên khung, và tôi đã chọn tấm vải có hoạ tiết chim trắng bay cùng hoa sen trên nền cam kết hợp cùng vải trơn màu xanh lá. Sau đó đến công đoạn phết keo lên 4 nan tre một lượt và dán vải. Đây là công đoạn quyết định vẻ ngoài của chiếc đèn và cũng là một trong những công đoạn đòi hỏi kinh nghiệm và sự tỉ mẩn bởi khung lồng đèn có hình cong trong khi mảnh vải thẳng, cần dùng sức ở ngón tay kéo nhẹ cho vải căng đều các góc cho đến khi đi hết cả hai đầu của khung đèn.
Phần vải thừa cần phải dùng kéo tỉa, tuy nhiên cách tỉa cũng cần đòi hỏi kinh nghiệm để đường kéo đi thật ngọt và bén, vừa sắc nét lại vừa mềm mại bám theo khung đèn. Đây là công đoạn quyết định độ hoàn thiện của chiếc đèn và chấm điểm tay nghề của những người thợ nghiệp dư như tôi. Nếu khéo léo, bạn sẽ có một chiếc lồng đèn đẹp như ý, còn nếu thiếu may mắn, chiếc đèn lồng của bạn có thể bị rách do chính tay bạn cắt hỏng.
Sau khi dán viền cho hai khuôn trên hai đầu và chọn tua rua làm đuôi đèn, tôi đã hoàn thành tác phẩm của mình với độ hoàn thiện tương đối ổn và tất nhiên là có sự giúp đỡ của nhân viên tiệm với tay nghề thành thạo. Cầm trên tay chiếc đèn do chính mình cố gắng tỉ mỉ trong gần 2 tiếng làm ra, tôi hiểu hơn về sự tâm huyết, thủ công của những người thợ cũng như những khó khăn họ đã trải qua khi làm hàng trăm, hàng nghìn chiếc đèn trong suốt cuộc đời của họ. Tôi càng trân trọng hơn việc sau những vất vả ấy, họ vẫn ở đây giữ nghề, giữ cho hồn phố cổ luôn tỏa sáng.
Mô hình lớp học làm lồng đèn này tuy không mới nhưng đang ngày càng chứng minh hiệu quả trong việc lan tỏa hình ảnh Hội An - một đô thị cổ sống động, biết cách gìn giữ và làm mới bản sắc truyền thống. Trải nghiệm làm lồng đèn không chỉ mang lại niềm vui sáng tạo, mà còn giúp du khách, đặc biệt là du khách quốc tế hiểu thêm về sự khéo léo, tinh tế của nghề thủ công truyền thống. Đó là những giá trị không chỉ được nhìn thấy, mà còn được cảm nhận bằng cả trái tim. Và như thế, những chiếc lồng đèn không chỉ thắp sáng Hội An mỗi đêm, mà còn thắp lên trong lòng người những xúc cảm đẹp đẽ.
Lồng đèn Hội An không chỉ chiếu sáng không gian mà còn soi rọi chiều sâu của truyền thống. Ánh sáng mềm mại của đèn không chỉ thắp lên những con phố, mà còn thắp sáng ký ức, thắp lên niềm tự hào và gìn giữ bản sắc Việt. Khi màn đêm buông xuống, phố cổ rực sáng dưới hàng ngàn ánh đèn lồng treo dọc các con đường, trên mái nhà, bên hiên gỗ… tạo nên một không gian mơ màng, cổ tích. Những chiếc lồng đèn đã vượt qua ranh giới vật chất để trở thành ánh sáng tinh thần, gợi lại hình bóng cổ xưa qua lớp ánh sáng đọng lại trên mặt sông Hoài nơi Hội An nhộn nhịp ngày nay.
CÓ THỂ BẠN SẼ THÍCH
