Thèn Pả - nơi những nếp nhà trình tường ẩn mình dưới chân cột cờ Lũng Cú
Dưới chân cột cờ Lũng Cú có một ngôi làng hàng trăm năm tuổi nằm lặng lẽ bên cạnh hồ mắt Rồng mang tên Thèn Pả. Ngôi làng còn giữ nguyên vẹn nhiều nét truyền thống của người Mông như nhà trình tường với mái ngói âm dương hay nếp sinh hoạt bình dị, trở thành phương thức đơn giản giúp những vị khách phương xa sống chậm và tận hưởng sự “biệt đãi” của thiên nhiên nơi địa đầu Tổ quốc.
Cột cờ Lũng Cú được coi là điểm cực Bắc của Việt Nam nằm trên đỉnh núi Rồng thuộc xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, cách trung tâm thị trấn Đồng Văn khoảng 26km. Đứng từ trên đỉnh cột cờ, du khách có thể quan sát thấy hai hồ nước ngọt được người dân địa phương gọi là hồ "Mắt Rồng" quanh năm không bao giờ cạn. Hồ bên trái nằm gần thôn Lô Lô Chải, hồ bên phải nằm gần thôn Thèn Pả. Thèn Pả theo tiếng Mông nghĩa là “cánh đồng lớn”, bằng phẳng hiếm có trên Cao nguyên đá.
Từ chân cột cờ, du khách chỉ mất khoảng 1km để đến Thèn Pả. Mặc dù có vị trí địa lý đắc địa tương tự Lô Lô Chải nhưng Thèn Pả phát triển du lịch muộn hơn và hiện tại chưa có nhiều du khách biết đến. Có lẽ cũng bởi vậy, ngôi làng nhỏ thêm tĩnh lặng giữa núi rừng, thoảng nghe tiếng chim hót vọng từ xa, tiếng dệt vải lanh, tiếng trẻ con nô đùa cười khanh khách.
Chúng tôi đến Thèn Pả dưới cái nắng vàng ươm của một ngày cuối tháng 8. Lối vào làng là một con đường nhỏ được phủ bóng râm bởi hai hàng cây sa mộc cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Sa mộc là loài cây biểu tượng cho cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang) bởi sức sống mãnh liệt. Cây thuộc họ thân gỗ, lá kim với thân thẳng tắp hình nón, cành ngang mọc thành tầng. Có những cây thân to hơn cả một vòng ôm của người lớn.
Trước đây, khi sống giữa thành phố lớn, chúng tôi chỉ tìm hiểu về nếp sinh hoạt của đồng bào dân tộc Mông ở vùng cao qua sách, báo và hình dung trong trí tưởng tượng với cảm giác mơ hồ. Nhưng khi bước vào một xóm nhỏ gồm 10 hộ dân là anh em trong đại gia đình họ Vàng đã sinh sống ở đây hơn 100 năm, mọi thứ trở nên rõ nét và sống động, đơn sơ nhưng đầy nét thi vị để chậm rãi khám phá từng ngõ ngách.
Không còn là mái tôn xanh đỏ, tường phủ xi măng xám lạnh lẽo vô hồn, những nếp nhà truyền thống của người Mông mang đến cảm giác ấm áp đặc trưng của tường đất, mái ngói, giúp họ giữ ấm trong suốt mùa đông khắc nghiệt của miền Bắc. Bức tường đất phai màu theo thời gian, chẳng trau chuốt phẳng lì mà chỗ lồi, chỗ lõm. Trên mái, từng viên ngói xếp chồng lên nhau, màu xám xen kẽ màu nâu, lại được thời gian phủ rêu xanh, ươm màu cổ kính dưới nắng.
Khi sự hiện đại len lỏi vào cuộc sống ở những vùng sâu xa nhất, người ta dễ gác lại những yếu tố truyền thống để tiếp nhận bởi sự tiện lợi của nó. Ở Thèn Pả cũng vậy, nhưng có chăng nó chỉ vừa đủ để cải thiện cuộc sống và không khiến họ quên đi những giá trị cần phải gìn giữ. Điện, nước, sóng wifi đã được phục vụ, nhưng người dân nơi đây vẫn mặc trang phục truyền thống, vẫn sử dụng đất và gỗ để lợp nhà mới, sửa sang nhà cũ hay chế tác các vật dụng sinh hoạt, làm nông.
Trước đây, cuộc sống người dân Thèn Pả xoay quanh ruộng vườn, chăn nuôi, trồng trọt. Năm 2021, nhận thấy tiềm năng du lịch của ngôi làng, anh Vũ Gia Đại, người Thái Nguyên đến Hà Giang làm du lịch từ năm 2008, đã đầu tư xây dựng một số dịch vụ du lịch tại Thèn Pả với mong muốn truyền tải vẻ đẹp thiên nhiên, con người và những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Mông vùng địa đầu Tổ quốc đến du khách.
Toàn bộ thôn Thèn Pả nằm trong khu vực vành đai Cột cờ Quốc gia Lũng Cú, bởi vậy, các hoạt động xây dựng đều dựa trên nguyên tắc đảm bảo giữ nguyên giá trị văn hóa truyền thống. Những ngôi nhà trình tường được tu sửa theo lối kiến trúc cũ, kết hợp làm homestay phục vụ khách du lịch. Bên cạnh đó, anh Đại cũng mở thêm quán ăn phục vụ các món ăn đặc sản địa phương như thắng cố, lẩu gà đen, mèn mén…
Hòa với những thanh âm du dương từ núi rừng là điệu múa khèn truyền thống của người Mông do những nghệ sĩ nhỏ tuổi trong làng biểu diễn. Khèn Mông cũng có rất nhiều chủ đề và bài bản để truyền tải, thổ lộ những tâm tư nguyện vọng sâu kín trong lòng. Với tiếng khèn vui, người Mông mời gọi bạn đi chơi xuân, xuống chợ, chúc nhau những điều may mắn. Khi buồn, tiếng khèn chậm và trầm như gửi đi thông điệp chia buồn, tiễn đưa, ly biệt.
Nhìn những bước nhún, bước đảo, bước quay khi ôm khèn tưởng loạng choạng nhưng vô cùng điệu nghệ, chúng tôi vô thức nhớ đến thứ rượu ngô thơm lừng, nồng rát cuống họng khiến người ta đi đứng lảo đảo nhưng miệng lại không thể chối từ.
Nếu dành thời gian ở đây khoảng 2 - 3 ngày, du khách còn có thể xem dệt vải lanh, nhuộm vải, vẽ màu theo sở thích. Hoạt động này giúp du khách hiểu rõ hơn về giá trị sợi lanh đối với người Mông, quy trình làm vải từ sợi đã được gìn giữ qua nhiều thế hệ, đồng thời trực tiếp trải nghiệm, tạo ra thành phẩm và mang về làm quà. Chắc hẳn món quà lưu niệm này sẽ có ý nghĩa hơn nhiều khi bạn đã góp phần vào việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của người Mông ở vùng cao.
Thèn Pả sở hữu vẻ đẹp riêng vào các mùa trong năm. Mùa xuân, sắc hồng của hoa đào, sắc trắng của hoa lê phủ lên triền núi, đường làng, trong vườn của người dân những mảng màu tươi sáng. Mùa hè là mùa của những nương ngô xanh mướt, mùa nước hồ Mắt Rồng trong vắt. Đến mùa thu, những thửa ruộng bậc thang lúa chín tạo nên khung cảnh mùa vàng đầy chất thơ và khi bước vào đông, bản làng chìm trong sương mù vào sáng sớm như ảo cảnh.
Ở đây, bạn sẽ được đánh thức bởi ánh nắng mặt trời, tiếng gà gáy báo hiệu ngày mới chứ không phải tiếng còi xe đông đúc như đô thành, phố thị và được ngắm bình minh nơi địa đầu Tổ quốc. Những nóc nhà lợp ngói, những bức tường đất nhuốm màu thời gian, bầu không khí trong lành ở nơi này luôn phù hợp để đến nghỉ ngơi vào bất cứ thời điểm nào trong năm.
Bài & Ảnh: Hiếu Nguyễn Trần - Quỳnh Mai
CÓ THỂ BẠN SẼ THÍCH
