Toa tàu độc đáo ghép từ 15.000 mảnh gốm ở nhà ga metro Hà Nội
Một toa tàu hóa thạch được tạo nên từ hơn 15.000 mảnh gốm với chiều cao hơn 2.8 m, chiều ngang hơn 3.5 m đang trong trạng thái tan chảy được đặt tại ga S8 - Cầu Giấy (thuộc tuyến metro Nhổn - ga Hà Nội) khiến du khách nhìn thấy không khỏi trầm trồ ngạc nhiên, thích thú. Tác phẩm do nghệ sĩ Nguyễn Xuân Lam thực hiện, được Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) thông qua quỹ Métis trao tặng cho Thành phố Hà Nội.
Dự án tuyến đường sắt đô thị số 3 Nhổn - ga Hà Nội là biểu tượng của mối quan hệ Việt - Pháp trong phát triển đô thị bền vững. Sử dụng nhiều công nghệ hiện đại hàng đầu thế giới, dự án thường xuyên giữ vị trí trọng điểm trong các trao đổi cấp cao giữa hai Chính phủ. Cùng với Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), Ngân hàng Đầu tư Châu Âu (EIB), dự án được tài trợ bởi Chính phủ Pháp thông qua Bộ Kế hoạch Tài chính Pháp và Cơ quan Phát triển Pháp (AFD). Với tính chất đặc biệt như vậy, nhân dịp đưa vào vận hành, AFD đã tài trợ một tác phẩm nghệ thuật công cộng thông qua quỹ Metis, phối hợp triển khai cùng với Ban Quản Lý Đường sắt đô thị Hà Nội (MRB) và nghệ sĩ trẻ Nguyễn Xuân Lam mang tên “Năm giờ sáng, Hà Nội thức giấc” làm quà tặng cho thành phố Hà Nội với mục tiêu nâng cao trải nghiệm giao thông công cộng, biến không gian này trở nên thú vị hơn và thúc đẩy ý thức về biến đổi khí hậu tại Việt Nam.
Tác phẩm được thiết kế tương tác với địa hình, phản ánh tính đa dạng sinh học và lịch sử phong phú của nhà ga S8, Cầu Giấy - một giao điểm đô thị độc đáo mang ý nghĩa về lịch sử, văn hóa – xã hội. Là cửa ngõ kinh thành Thăng Long, Cầu Giấy nằm gần đền Voi Phục, một trong Tứ trấn Thăng Long, và nhiều công trình quan trọng như Công viên Thủ Lệ, các trường đại học và cơ sở y tế lớn.
Lấy cảm hứng từ thiết kế tàu điện Hà Nội đầu thế kỷ XX, tác phẩm như sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại khi được trưng bày tại tầng trung chuyển của nhà ga S8. Khi bước vào, người xem sẽ không khỏi ngỡ ngàng khi đối diện với một toa tàu hóa thạch hùng vĩ được tạo nên từ hơn 15.000 mảnh gốm với chiều cao hơn 2.8 m, chiều ngang hơn 3.5 m đang trong trạng thái tan chảy. Khắc họa trên thân tàu là một khu vườn bách thú - bách thảo, nơi các loài động thực vật trong tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống hòa quyện bên cạnh đền Voi Phục. Kỹ thuật vẽ tỉ mỉ, với từng nét mảnh đan chéo mà nghệ sĩ Xuân Lam thể hiện được ảnh hưởng từ cách dệt họa tiết vải vùng Jouy (Toile de Jouy), biểu tượng thanh lịch của văn hóa Pháp.
Tác giả Nguyễn Xuân Lam chia sẻ: “Một điểm đặc biệt và cũng là thách thức chính của dự án là việc tôi đang đi du học, do đó không thể có mặt trực tiếp tại Việt Nam để chỉ đạo công việc. May mắn sao mọi chuyện cũng thuận lợi nhờ sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng với các trợ lý và đối tác tại làng gốm Bát Tràng, thông qua các cuộc gọi video và tin nhắn thoại mỗi ngày dù tôi đang ở bờ Đông nước Mỹ, cách xa hơn 13000 cây số. Từ Paris đến Hà Nội, với sự hỗ trợ của AFD, Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội cùng đội ngũ thi công 15 người, ý tưởng nghệ thuật đã dần thành hiện thực sau hơn 5 tháng làm việc cường độ cao. Tôi làm việc mỗi ngày 12 tiếng trong hơn 2 tháng rưỡi, cho các công đoạn lên ý tưởng, nghiên cứu, làm phác thảo, viết đề xuất, thực hiện bản vẽ kỹ thuật và phần họa tiết khu vườn. Đội ngũ thi công cũng tốn tròn 3 tháng từ sáng tới đêm để thực hiện hóa bản vẽ, từ các khâu nặn mô hình, sau đó đổ khuôn, mài dũa, sản xuất gốm, lắp đặt tại hiện trường. Tôi đã tách khu vườn của mình thành hơn 206 mảnh ghép, sau đó các nghệ nhân có thể dùng kỹ thuật in lụa (screen printing) và từng chút một chuyển hóa trực tiếp 100% nét vẽ của mình lên đất sét, tạo nên những mảnh mosaic sống động. Kỹ thuật in lụa có lịch sử hơn 1.000 năm, góp phần tạo nên tên tuổi của những nghệ sĩ nổi tiếng thế giới như Andy Warhol, Robert Rauschenberg hay Roy Lichtenstein đã là cầu nối giúp tôi rút ngắn khoảng cách địa lý. Công đoạn khó khăn nhất là khi nhận được lời mời thực hiện dự án, mặc dù phấn khởi nhưng tôi cũng lo lắng, phải suy nghĩ rất nhiều để làm một cái gì đó cân bằng được yếu tố thẩm mỹ, đảm bảo kỹ thuật, tương tác với địa lý khu vực, lịch sử và văn hóa của hai quốc gia nhưng vẫn có thể truyền tải một thông điệp và khiến cho người xem suy ngẫm”.
Tên của tác phẩm, “Năm giờ sáng, Hà Nội thức giấc” gợi tới giờ vận hành của tuyến đường sắt từ 5h30 sáng đến 22h tối và bài hát Il est cinq heures, Paris s'éveille (Năm giờ sáng, Paris thức giấc) của Jacques Dutronc, một ca khúc bất hủ của âm nhạc Pháp. Nếu như lời bài hát ca ngợi cuộc sống buổi sáng tại Paris với hình ảnh náo nhiệt của các phương tiện giao thông, thì tác phẩm điêu khắc đa phương tiện này là một tri ân dành cho Hà Nội, thủ đô tràn đầy năng lượng, lạc quan và sức sống trong bối cảnh đương đại.
Trên một bệ đỡ hình lục giác, “Năm giờ sáng, Hà Nội thức giấc” không chỉ biểu trưng cho tình hữu nghị sâu sắc giữa Việt Nam và Pháp trong thế kỷ XXI, mà còn khơi gợi những suy nghĩ về mối quan hệ giữa con người, đô thị với thiên nhiên. Với những thách thức môi trường mà chúng ta phải đối mặt, tác phẩm đặt ra câu hỏi về trách nhiệm cá nhân và những hành động thiết thực mà mỗi người cần thực hiện để hướng tới một tương lai bền vững và tươi đẹp hơn.
CÓ THỂ BẠN SẼ THÍCH
