Ensaïmada, tinh hoa ngọt ngào từ đảo Mallorca
Ensaïmada là món bánh xoắn truyền thống của đảo Mallorca, mang đậm dấu ấn ẩm thực Địa Trung Hải và là biểu tượng văn hóa được du khách quốc tế yêu thích, săn tìm.
Trên những con phố rợp nắng ở Palma de Mallorca – thủ phủ của quần đảo Balearic (Tây Ban Nha), không khó để bắt gặp cảnh tượng quen thuộc vào mỗi buổi sớm: mùi bánh nướng phảng phất trong không khí, tiếng dao cắt lớp bánh giòn tan, và ánh mắt háo hức của người dân lẫn du khách xếp hàng trước các tiệm bánh truyền thống. Mọi sự chú ý đều đổ dồn vào một món đặc sản duy nhất – chiếc bánh hình xoắn ốc mang tên ensaïmada.
Không chỉ là món ăn sáng quen thuộc, ensaïmada đã vượt khỏi phạm vi ẩm thực để trở thành biểu tượng văn hóa, di sản phi vật thể gắn liền với bản sắc Mallorca. Mềm mại, ngọt ngào, tinh tế và giàu lịch sử – đó là những gì người ta cảm nhận chỉ qua một miếng bánh nhỏ.
Lịch sử từ thế kỷ XVII và hành trình trở thành biểu tượng
Theo tài liệu lịch sử, ensaïmada xuất hiện tại Mallorca từ thế kỷ XVII. Nguồn gốc của món bánh này là kết quả của sự giao thoa giữa ẩm thực Hồi giáo, Do Thái và truyền thống châu Âu, trong bối cảnh vùng Địa Trung Hải là nơi gặp gỡ của nhiều nền văn hóa.
Tên gọi “ensaïmada” bắt nguồn từ từ tiếng Catalan "saïm" – nghĩa là mỡ heo tinh luyện – thành phần đặc trưng không thể thiếu tạo nên hương vị và kết cấu độc đáo của bánh. Trong giai đoạn đầu, ensaïmada được xem là món ăn dành cho các dịp lễ tôn giáo, lễ hội hoặc những sự kiện gia đình lớn, bởi quá trình làm bánh đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và tay nghề cao.
Dần dần, ensaïmada trở nên phổ biến, xuất hiện trong các tiệm bánh, nhà hàng, bữa sáng và các quán cà phê truyền thống khắp Mallorca. Ngày nay, đây là một trong những sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý (IGP), nhằm bảo vệ phương pháp sản xuất truyền thống và tên gọi "Ensaïmada de Mallorca" khỏi sự sao chép.
Cấu trúc xoắn ốc và quy trình làm bánh thủ công đặc biệt
Bánh ensaïmada có hình dáng đặc trưng là vòng xoắn ốc – vừa bắt mắt, vừa mang ý nghĩa biểu trưng cho dòng chảy thời gian và vòng quay cuộc sống.
Nguyên liệu chính gồm bột mì, đường, trứng, men tự nhiên và saïm – mỡ heo tinh luyện. Bột được cán thật mỏng, phết đều lớp mỡ, cuộn lại thành hình ống rồi xoắn nhẹ thành hình xoắn ốc và để nghỉ từ 12–24 tiếng để lên men tự nhiên. Sau đó, bánh được nướng chậm trong lò đá hoặc lò truyền thống đến khi vỏ bánh chuyển màu vàng nâu óng ả.
Thành phẩm là một chiếc bánh có lớp vỏ mỏng, xốp, nhiều tầng, khi cắn vào cảm nhận được độ mềm, tan trong miệng, vị ngọt vừa phải, béo nhẹ từ mỡ heo nhưng không ngấy. Trên mặt bánh thường được rắc thêm một lớp đường bột trắng mịn – như một làn tuyết mỏng phủ trên đỉnh núi, tạo nên vẻ ngoài vừa thanh thoát, vừa hấp dẫn.
Những biến tấu hấp dẫn của ensaïmada
Truyền thống là thế, nhưng ensaïmada cũng không ngừng phát triển để phù hợp với khẩu vị hiện đại. Ngày nay, du khách có thể tìm thấy nhiều phiên bản ensaïmada độc đáo tại các cửa hàng bánh thủ công và cả siêu thị địa phương:
- Ensaïmada truyền thống: Không nhân, chỉ phủ đường bột. Đây là phiên bản chuẩn mực, giữ đúng hương vị xưa cũ.
- Ensaïmada nhân “cabell d’àngel”: Một loại mứt bí vàng dẻo, ngọt nhẹ, được ví như “tóc thiên thần”, là nhân phổ biến nhất.
- Ensaïmada nhân sobrasada: Món xúc xích cay đặc trưng của Mallorca – kết hợp mặn ngọt độc đáo.
- Ensaïmada nhân kem custard, chocolate hoặc nho khô: Phục vụ thị hiếu hiện đại, đặc biệt hấp dẫn giới trẻ và trẻ nhỏ.
Mỗi biến tấu là một cách kể chuyện khác nhau về hòn đảo này – từ cổ điển đến sáng tạo, từ nhẹ nhàng đến bùng nổ vị giác.
Từ món ăn sáng đến món quà lưu niệm mang hương vị xứ đảo
Với người dân Mallorca, ensaïmada không chỉ là món ăn sáng tiện lợi. Nó là một phần của ký ức tập thể. Là chiếc bánh mẹ hay làm mỗi cuối tuần. Là món quà bà nội gói cẩn thận khi cháu về thành phố. Là mùi thơm quen thuộc mỗi sáng sớm ở nhà.
Với du khách, ensaïmada là món quà mang hương vị xứ đảo. Tại sân bay Palma, các tiệm bánh thường đóng gói ensaïmada trong hộp tròn bằng giấy cứng, in hoa văn truyền thống – vừa tiện lợi khi di chuyển, vừa đẹp mắt như một món quà trang nhã.
Từ châu Âu, ensaïmada cũng đã “du ngoạn” đến châu Á, châu Mỹ, đặc biệt tại Philippines, nơi món bánh được biến tấu theo phong cách bản địa nhưng vẫn giữ nguyên tên gọi. Đây là minh chứng cho sức lan tỏa mạnh mẽ của một đặc sản tưởng chừng chỉ thuộc về đảo Mallorca.
Trải nghiệm ensaïmada – cách tốt nhất để cảm nhận nhịp sống Mallorca
Du khách đến Mallorca được khuyến nghị hãy dành một sáng thong thả, ngồi ở quán cà phê ven phố, gọi một ly cà phê sữa nóng (café con leche), cầm trên tay chiếc ensaïmada mềm mịn và nhìn dòng người chậm rãi lướt qua. Đó không đơn thuần là một bữa sáng – mà là trải nghiệm sống động về sự thanh lịch, bình yên và tinh tế của xứ đảo.
Đặc biệt vào tháng 1, lễ hội Sant Antoni và Sant Sebastià là dịp ensaïmada hiện diện khắp nơi – từ các gian hàng lễ hội, tiệc tùng dân gian cho đến bữa cơm gia đình. Bánh ensaïmada khi ấy không chỉ là món ăn, mà còn là biểu tượng gắn kết cộng đồng.
Trước nguy cơ bị thương mại hóa và sản xuất công nghiệp hóa hàng loạt, Hiệp hội Bảo vệ Ensaïmada de Mallorca đã được thành lập để cấp chứng nhận IGP, hỗ trợ các tiệm bánh địa phương, thúc đẩy sản xuất truyền thống và tuyên truyền giá trị văn hóa đằng sau mỗi chiếc bánh.
Chứng nhận IGP không chỉ là giấy tờ pháp lý – mà là lời khẳng định với thế giới rằng: đây là tinh hoa bản địa, cần được gìn giữ.
CÓ THỂ BẠN SẼ THÍCH
