Lồng đèn cá chép - Ánh sáng huyền thoại giữa đêm Trung Hoa
Từ câu chuyện “Cá chép hóa rồng” đến những con phố rực rỡ mùa lễ hội, lồng đèn cá chép vẫn lung linh như biểu tượng của khát vọng, niềm tin và vẻ đẹp truyền thống Trung Hoa.
Đêm Trung Hoa trong ký ức tôi luôn mở ra bằng sắc đỏ và ánh sáng. Không phải ánh đèn thành phố, mà là thứ ánh sáng mềm mại, lay động trên mặt nước, trên những con phố cổ, trên đôi tay trẻ nhỏ cầm lồng đèn cá chép. Giữa dòng người tấp nập, những chiếc đèn ấy như đang bơi lội trong không trung – nhẹ nhàng, lấp lánh, và đầy sự sống.
Ánh sáng của ký ức và truyền thuyết
Người Trung Hoa có câu chuyện cổ “Cá chép hóa rồng”. Cá chép vượt qua ba tầng thác, nhảy qua Long Môn để hóa thành rồng – biểu tượng của sức mạnh, nghị lực và khát vọng vươn lên. Truyền thuyết ấy không chỉ là câu chuyện về phép màu, mà còn là triết lý sống được thắp sáng qua từng chiếc lồng đèn cá chép trong mùa lễ hội.
Vào những đêm rằm, nhất là Tết Nguyên Tiêu hay Trung Thu, hình ảnh đèn cá chép đã trở thành một phần linh hồn của văn hóa Trung Hoa. Trẻ nhỏ nắm tay cha mẹ đi giữa phố, mỗi chiếc đèn như một ngôi sao nhỏ dẫn lối. Người lớn thì treo đèn trước cửa, cầu mong bình an và thịnh vượng. Còn các nghệ nhân – họ là người gìn giữ ánh sáng ấy, bền bỉ như dòng chảy thời gian.
Nghệ thuật thủ công – khi ánh sáng được “thở”
Mỗi chiếc đèn cá chép là một tác phẩm nghệ thuật. Khung tre được vót mảnh, uốn cong theo dáng thân cá. Lớp giấy dó, vải lụa hay sơn mài được phủ lên, rồi tô điểm bằng sắc đỏ, vàng, cam rực rỡ. Mỗi chiếc vảy cá được cắt dán tỉ mỉ, phản chiếu ánh sáng lung linh khi đêm về.
Người thợ không chỉ làm đèn – họ “thổi hồn” vào cá chép. Đôi mắt tròn sáng được vẽ bằng tay, tượng trưng cho sự tỉnh thức và kiên định. Khi ánh đèn bên trong được thắp lên, con cá như đang sống dậy, uốn lượn, bơi giữa dòng người.
Ở những vùng như Tô Châu, Hàng Châu, Nam Kinh, nghệ nhân còn tạo nên những chiếc đèn khổng lồ bơi giữa hồ nước, phản chiếu xuống mặt nước như một thế giới huyền ảo. Ánh sáng lay động, sóng nước rung rinh – một cảnh tượng khiến người xem vừa như lạc vào cổ tích, vừa thấy mình đang đứng giữa nhịp sống hôm nay.
Khi truyền thống bước cùng thời đại
Nghệ thuật làm lồng đèn cá chép từng đứng trước thử thách của thời gian. Khi đô thị hóa lên ngôi, nhiều người trẻ chọn ánh đèn điện tử thay vì đèn giấy thủ công. Nhưng điều kỳ lạ là – dù xã hội thay đổi, ánh sáng lồng đèn cá chép vẫn chưa bao giờ tắt.
Ngày nay, nhiều địa phương đã phục hồi nghề làm đèn, đưa vào chương trình du lịch trải nghiệm. Du khách có thể tự tay làm một chiếc đèn nhỏ, từ cắt khung tre đến dán vảy cá. Nhiều lễ hội ánh sáng quy mô lớn được tổ chức hằng năm, nơi hàng trăm chiếc đèn cá chép thắp sáng cả một góc trời. Không chỉ là hoạt động nghệ thuật, đó còn là cách con người Trung Hoa nhắc nhớ về căn cốt văn hóa của mình – nơi niềm tin và khát vọng được giữ nguyên qua bao thế hệ.
Tôi từng gặp một nghệ nhân ở Tô Châu. Bàn tay ông rám nắng, run nhẹ theo tuổi tác, nhưng ánh mắt vẫn sáng rực khi nói về nghề:
“Mỗi khi tôi làm đèn, tôi như đang nói chuyện với tổ tiên. Mỗi chiếc đèn là một linh hồn, một lời chúc gửi đi trong ánh sáng.”
Ông không nói lớn, nhưng giọng đầy niềm tin. Tôi hiểu rằng, đối với những người như ông, đèn cá chép không chỉ là sản phẩm – mà là ký ức sống.
Lồng đèn cá chép trong đời sống hiện đại
Trên những con phố lớn của Bắc Kinh, Thượng Hải, người ta vẫn dễ dàng bắt gặp hình ảnh lồng đèn cá chép treo dọc lối đi. Dưới ánh đèn cao áp và dòng xe nối dài, ánh sáng ấy vẫn nổi bật – ấm áp, gần gũi, như nhịp đập của quá khứ hòa trong hơi thở hiện tại.
Các nhà thiết kế trẻ Trung Quốc cũng đang tìm cách “hồi sinh” truyền thống này bằng cách kết hợp công nghệ chiếu sáng LED, vật liệu thân thiện môi trường, hoặc sử dụng mô hình 3D để tái hiện hình dáng cá chép trong không gian công cộng. Có những lễ hội ánh sáng hiện đại, nơi hàng nghìn đèn cá chép được lập trình đổi màu theo nhạc, tạo nên màn trình diễn ngoạn mục. Dù mang hơi hướng đương đại, tất cả vẫn giữ nguyên biểu tượng gốc: niềm tin và khát vọng vượt lên của con người.
Ánh sáng không tắt – linh hồn không mất
Điều khiến lồng đèn cá chép trở nên đặc biệt không chỉ là vẻ đẹp, mà là ý nghĩa nhân văn ẩn sau từng ánh sáng. Trong văn hóa Trung Hoa, cá chép tượng trưng cho sự kiên cường, cho tinh thần vượt khó và khát vọng đổi thay. Khi nhìn thấy đèn cá chép, người ta không chỉ thấy một vật trang trí, mà thấy câu chuyện về chính mình – về hành trình đi qua thử thách để chạm tới điều tốt đẹp hơn.
Và có lẽ, đó chính là lý do khiến nghệ thuật này tồn tại suốt hàng trăm năm. Bởi văn hóa không chỉ sống trong quá khứ, mà sống trong trái tim người biết giữ gìn nó.
Tôi nhớ hình ảnh cuối cùng trong chuyến đi: một bé gái nhỏ ở Nam Kinh, tay cầm lồng đèn cá chép đỏ, chạy giữa phố rợp đèn lồng. Ánh sáng phản chiếu lên khuôn mặt em, đôi mắt long lanh như đang cười. Trong khoảnh khắc ấy, tôi thấy cả truyền thống ngàn năm vẫn đang bơi qua thời gian – bình dị, nhưng vĩnh cửu.
CÓ THỂ BẠN SẼ THÍCH
