Nét duyên ẩm thực mùa thu Hà Nội
Theo bước chân người trẻ dạo phố cổ những ngày gió heo may, khám phá cốm xanh, bánh đúc nóng, nộm khô bò và ly trà chanh vỉa hè – những hương vị làm nên nhịp thở mùa thu Hà Nội.
Mùa thu Hà Nội luôn đến rất khẽ.
Là buổi sáng gió heo may mỏng như một lớp khăn voan quàng lên phố. Là nắng mật nghiêng xuống trên những vòm cây sơn cước, vàng mà không gắt. Và trên hết, là mùi cốm xanh phảng phất đâu đó, từ một gánh hàng rong chậm rãi lướt qua đầu ngõ. Với nhiều người, đó chính là tín hiệu đầu tiên báo thu về.
Trong ký ức của người Hà Nội, cốm không chỉ là món quà vặt. Nó là dấu mốc của mùa. Là thứ hương mỏng manh mà nếu không kịp nắm lấy, chỉ một thoáng chậm trễ là đã qua mất. Mỗi năm, khoảng thời gian cốm xuất hiện không dài, nhưng lại đủ để in vào lòng người tiếng lá sen sột soạt, tiếng rao dịu khẽ giữa con ngõ nhỏ, và cái cảm giác nâng niu khi mở lớp lá, để lộ ra những hạt cốm xanh mướt, dẻo trong như ngọc non.
Gánh cốm xanh và mùa thu gói trong lá
Trong những ngày Hà Nội se lạnh đầu mùa, không khó để bắt gặp hình ảnh gánh cốm len giữa phố cổ. Một đầu là thúng cốm gói trong lá sen, lá khoai; đầu còn lại là chuối chín vàng, những chiếc túi nhỏ đựng bánh cốm, kẹo vừng. Người bán, thường là những cô, những bác đã quen mặt khu phố, đội nón lá, khoác thêm chiếc áo len mỏng chống gió.
Cốm được gói khéo léo trong nhiều lớp lá. Lớp ngoài là lá sen thơm ngát, lớp trong là lá chuối, đôi khi thêm một sợi rơm khô buộc nhẹ. Mở gói cốm ra, mùi lúa non và sen hòa vào nhau, vừa thanh, vừa dịu. Hạt cốm dẻo, mỏng, cắn nhẹ nghe giòn nhưng lại dẻo quánh nơi đầu lưỡi. Người sành ăn thường kẹp cốm với chuối chín, để vị ngọt của chuối ôm lấy hạt cốm, tạo thành một tổ hợp mộc mạc mà khó quên.
Đối với du khách, nhất là những người lần đầu đến Hà Nội mùa thu, trải nghiệm ngồi bên hiên phố, mua một gói cốm nhỏ, nhẩn nha nhai từng hạt, là cách chậm rãi nhất để “làm quen” với thành phố. Không có gì ồn ào, không cần nhiều lời giới thiệu. Chỉ cần một gánh hàng rong đi qua, một tiếng rao kéo dài, và mùi thơm cốm tự nó kể câu chuyện về ruộng lúa, về những cánh đồng ngoại thành, về sự tỉ mỉ của người làm nghề.
Cốm xanh gói trong lá sen còn là món quà mang theo. Nhiều người tạm biệt Hà Nội vào một sáng mùa thu, trong hành lý luôn có vài gói cốm còn thơm mùi lá. Đó là cách họ mang theo chút “khí trời” Hà Nội, chút hương mùa thu về với người thân ở xa.
Bát bánh đúc nóng – hơi ấm của phố phường
Nếu cốm là nét thanh tao của mùa, thì bánh đúc nóng lại là phần ấm áp, đầy đặn hơn của ẩm thực thu Hà Nội. Trên những con phố nhỏ, quán bánh đúc thường không biển hiệu cầu kỳ. Chỉ là vài chiếc ghế nhựa, chiếc bàn thấp, nồi bánh đúc đặt ở góc tường, hơi nóng bốc lên mờ mờ. Nhưng vào buổi chiều gió se, những quán nhỏ ấy trở thành nơi trú ẩn của cả người lao động, sinh viên, lẫn du khách tò mò.
Một bát bánh đúc nóng bưng ra, khói còn bốc nghi ngút. Lớp bột gạo trắng, mềm mướt, vừa đủ sánh để xúc bằng thìa mà không bị vỡ vụn. Trên mặt là thịt băm xào, mộc nhĩ thái nhỏ, hành phi vàng ruộm, hành lá xanh, đôi khi thêm vài miếng chả quế thơm lừng. Nước chan là phần “linh hồn” của món ăn: nước mắm pha ấm, có vị mặn vừa phải, ngọt nhẹ, cay thoang thoảng nếu thêm ớt chưng.
Người Hà Nội ăn bánh đúc nóng không vội. Mỗi thìa đưa lên đều là sự kết hợp của bột gạo, nước chan, thịt, hành, chả. Thứ ngon của món ăn nằm ở sự cân bằng: bột không quá đặc cũng không quá loãng, nước chan không gắt, hành phi vàng nhưng không khét, chả quế thơm mà không át hết mùi khác. Giữa tiết trời se lạnh, đặt tay lên thành bát, cảm giác ấm nóng lan từ lòng bàn tay lên tới vai, rồi len vào ngực.
Du khách có dịp ngồi chen giữa những vị khách địa phương, nghe họ trò chuyện, lâu lâu húp thìa nước mắm nóng, sẽ hiểu vì sao những món ăn như bánh đúc nóng luôn được nhắc đến khi nói về “nét duyên ngõ nhỏ” của Hà Nội. Nó không hào nhoáng. Nhưng lại là thứ người ta nhớ nhất mỗi khi xa thành phố.
Nộm khô bò và những câu chuyện bên vỉa hè
Khi trời tối dần, nhịp sống quanh hồ Gươm, Nhà Thờ Lớn, các ngã tư phố cổ lại chuyển sang một sắc thái khác. Bớt vội vã hơn, nhiều tiếng cười hơn, và không thể thiếu những đĩa nộm khô bò đặt trên chiếc ghế nhựa thấp, kề bên ly trà chanh.
Nộm khô bò Hà Nội là món ăn đơn giản nhưng có sức quyến rũ lạ kỳ. Đĩa nộm nhỏ, nhưng nhiều lớp: sợi đu đủ xanh thái mỏng, giòn, đã được trộn cho thấm đều nước sốt chua ngọt; khô bò cắt lát, tẩm ướp đậm đà; lạc rang giã dập bùi bùi; rau thơm xanh mướt; đôi khi thêm vài miếng phồng tôm. Khi ăn, mỗi miếng là sự hòa quyện của nhiều kết cấu: giòn, mềm, dai, bùi; cùng lúc là chua, ngọt, mặn, cay nhẹ.
Món nộm khô bò không chỉ ngon ở hương vị, mà còn ở bối cảnh. Đó là lúc nhóm bạn tụ tập sau một ngày dài, kéo ghế ngồi trên vỉa hè, xung quanh là tiếng xe, tiếng nói cười, tiếng chuông nhà thờ xa xa. Đĩa nộm được chia ra, ai cũng cầm một chiếc dĩa nhựa nhỏ, vừa gắp vừa kể dở câu chuyện nơi công sở, lớp học, hay những chuyến đi sắp tới.
Với du khách, việc ngồi thấp xuống cùng người địa phương, ăn một món ăn tưởng chừng “vặt vãnh” như nộm khô bò, có khi lại là trải nghiệm đáng nhớ hơn một bữa tối trong nhà hàng sang trọng. Bởi đó là lúc họ thấy mình hòa vào nhịp sống thật của thành phố – gần gũi, không khoảng cách.
Trà chanh – “nghi thức” tối đầu thu
Nếu cốm gắn với buổi sáng, bánh đúc nóng với buổi chiều se lạnh, nộm khô bò với những giờ tụ tập rộn ràng, thì trà chanh vỉa hè chính là “nghi thức” tối đầu thu của Hà Nội.
Không gian quen thuộc nhất của trà chanh thường là khu vực quanh hồ Gươm, Nhà Thờ Lớn, những góc phố có cây, có gió, có tầm nhìn ra dòng người qua lại. Ghế nhựa, bàn thấp, vài chiếc cốc thủy tinh trong veo, bên trong là nước trà vàng nhạt, vài lát chanh mỏng, vài viên đá lấp lánh. Đơn giản đến mức nếu chỉ nhìn qua ảnh, khó ai nghĩ đó là “đặc sản” của một thành phố.
Nhưng chính sự giản dị ấy mới là điều khiến trà chanh trở thành một phần của mùa thu Hà Nội. Người trẻ ra đây để gặp bạn, để kể chuyện, để “xả” hết những điều khó nói trong không gian trang trọng. Người lớn hơn đôi khi cũng ngồi, chỉ để nhìn phố xá lên đèn, nghe lại âm thanh của một thành phố không ngủ.
Trà chanh không phải là món cầu kỳ về kỹ thuật. Thế mạnh của nó nằm ở trải nghiệm: ngồi ngoài trời, cảm được gió mát, nghe tiếng lá cây xào xạc, nhìn đèn xe lấp loáng dưới nền trời chuyển mùa. Bên cạnh, đĩa hạt hướng dương, đĩa nộm nhỏ, vài câu chuyện không đầu không cuối. Những yếu tố ấy ghép lại thành bức tranh tinh giản mà đủ đầy về một tối đầu thu Hà Nội.
Hà Nội trong từng hương vị
Khi ghép lại, những mảnh ghép ẩm thực ấy – cốm xanh, bánh đúc nóng, nộm khô bò, trà chanh vỉa hè – tạo nên một chân dung rất riêng của mùa thu Hà Nội. Không phải là những thứ xa xỉ, cũng không phải là những món chỉ dành cho khách du lịch. Đó là đồ ăn của người Hà Nội, trong nhịp sống thường nhật của họ.
Cốm xanh gói lá sen là ký ức của ruộng đồng ngoại thành, của lao động nông nghiệp. Bánh đúc nóng là hơi ấm của những con ngõ, nơi người ta tìm chút ấm áp trước khi về nhà. Nộm khô bò và trà chanh là câu chuyện đô thị, của giới trẻ, của những buổi tối không muốn về sớm. Tất cả đều là một phần của thành phố này, cùng tồn tại, đan xen, không cái nào lấn át cái nào.
Đối với du khách yêu trải nghiệm sâu sắc, Hà Nội mùa thu không chỉ nằm ở hồ Gươm, phố cổ, những hàng cây thay lá. Nó còn nằm trong cách người ta ăn, uống, ngồi, nói với nhau. Một chuyến đi không chỉ đo bằng những điểm đến được đánh dấu trên bản đồ, mà còn bằng số lần dừng lại bên vỉa hè, bên gánh hàng rong, bằng những món ăn đã thử trong phút ngẫu hứng.
Trải nghiệm Hà Nội bằng nhịp chậm
Trong bối cảnh du lịch ngày nay, khi nhiều người bị cuốn vào danh sách “phải check-in”, mùa thu Hà Nội gợi ý một nhịp khác: nhịp chậm rãi. Chậm để kịp nghe tiếng lá lạo xạo trên những gánh cốm qua phố. Chậm để kịp ngửi mùi nước mắm ấm bốc lên từ bát bánh đúc nóng. Chậm để ngồi lâu hơn một chút bên ly trà chanh vỉa hè, không vội nhìn đồng hồ.
Chọn du lịch Hà Nội theo nhịp chậm cũng là cách mở ra nhiều tầng trải nghiệm hơn. Thay vì chạy vội từ điểm này sang điểm khác, bạn có thể dành trọn một buổi chiều chỉ để dạo quanh khu phố cổ, ghé vào một quán bánh đúc nhỏ, rồi sang hồ Gươm ngồi nộm khô bò, trà chanh đến tối. Qua mỗi món ăn, bạn sẽ hiểu thêm một chút về cách người Hà Nội sống, yêu, và giữ gìn thành phố của mình.
Đó cũng là tinh thần mà nhiều du khách quốc tế đang tìm kiếm: không chỉ “xem” một thành phố, mà thực sự “cảm” được nó. Và ẩm thực đường phố, nhất là trong những ngày thu, là con đường ngắn nhất đi vào trái tim Hà Nội.
Mùa thu đủ đầy hương vị
Cuối cùng, khi nghĩ về mùa thu Hà Nội, người ta nhớ gì? Có người nhớ mùi hoa sữa. Có người nhớ những chiều sương mỏng trên cầu Long Biên. Nhưng cũng có rất nhiều người, chỉ cần nghe tiếng rao cốm, hay thấy một bát bánh đúc nóng bốc khói, là cả một miền ký ức ùa về.
Cốm xanh gói lá, chuối chín vàng, bánh đúc nóng với chả, đĩa nộm khô bò, ly trà chanh vỉa hè… Tất cả những thứ tưởng nhỏ bé ấy lại chính là “nhịp thở” của Hà Nội khi vào thu. Mộc mạc, tinh tế, không phô trương, nhưng đủ đầy để níu chân bất kỳ ai đã một lần lạc bước vào thành phố này.
Với những ai yêu du lịch, tìm kiếm trải nghiệm độc bản, có lẽ không có cách nào tốt hơn để hiểu Hà Nội mùa thu ngoài việc thả mình giữa phố, để gió heo may chạm vào da, để mùi cốm chạm vào khứu giác, để những món ăn giản dị chạm vào ký ức. Khi ấy, Hà Nội không còn là một điểm đến trên bản đồ, mà trở thành một câu chuyện sống động – câu chuyện được kể bằng hương, bằng vị, bằng những buổi tối cười nói bên vỉa hè, giữa mùa thu dịu ngọt.
CÓ THỂ BẠN SẼ THÍCH
